ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عوامل بیماری‌زا است که می‌تواند از زگیل‌های خوش‌خیم تا سرطان‌های خطرناک را ایجاد کند. سیستم ایمنی بدن نقش کلیدی در کنترل این ویروس، جلوگیری از ایجاد زگیل تناسلی و پیشگیری از پیشرفت آن به سمت سرطان دارد. با این حال، برخی عوامل می‌توانند موجب ضعف سیستم ایمنی شده و خطر عفونت HPV و پیامدهای آن را افزایش دهند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین این عوامل می‌پردازیم.
نقص ایمنی به معنای ضعف یا اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن است که می‌تواند مادرزادی (اولیه) یا اکتسابی (ثانویه) باشد. افراد با نقص ایمنی، بیش از سایرین در معرض خطر عفونت HPV و عوارض آن هستند.
نقص ایمنی اولیه
این نوع نقص ایمنی از بدو تولد وجود دارد و ناشی از اختلالات ژنتیکی در عملکرد سلول‌های ایمنی است. برای مثال، نقص در سلول‌های T می‌تواند توانایی بدن در از بین بردن سلول‌های آلوده به HPV را کاهش دهد.
نقص ایمنی ثانویه (اکتسابی)
این نوع نقص ایمنی در طول زندگی فرد ایجاد میشود و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
عفونت‌ها: بیماری‌هایی مانند HIV و تبخال تناسلی موجب تضعیف سیستم ایمنی و افزایش احتمال عفونت HPV می‌شوند. به‌ویژه افراد مبتلا به HIV در معرض خطر بالای زگیل تناسلی و پیشرفت آن به سرطان هستند.
داروها: مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مانند داروهای پس از پیوند عضو یا درمان سرطان) می‌تواند پاسخ ایمنی را کاهش دهد.
سوءتغذیه: کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، عملکرد سیستم ایمنی را مختل کرده و مقاومت بدن را در برابر عفونت HPV کاهش می‌دهد.
استرس: استرس مزمن موجب سرکوب سیستم ایمنی شده و خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی از جمله HPV را افزایش می‌دهد.
عوامل مرتبط با سبک زندگی
عادات و سبک زندگی نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی دارند و می‌توانند خطر ابتلا به زگیل تناسلی را افزایش دهند.
سیگار کشیدن: سیگار باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش توانایی بدن در پاک‌سازی HPV میشود، که احتمال بروز زگیل تناسلی و پیشرفت آن را افزایش می‌دهد.
مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل سیستم ایمنی را سرکوب کرده و بدن را مستعد عفونت‌ها، از جمله HPV، می‌کند.
کمبود خواب: خواب ناکافی باعث کاهش عملکرد سلول‌های ایمنی شده و بدن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند.
تغذیه نامناسب: رژیم غذایی فاقد ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها، سیستم ایمنی را ضعیف کرده و احتمال ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
تأثیر هورمون‌ها بر سیستم ایمنی
هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم عملکرد سیستم ایمنی دارند و تغییرات آن‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به HPV را افزایش دهد.
هورمون‌های جنسی: تغییرات سطح استروژن و پروژسترون در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی می‌تواند بر پاسخ ایمنی به HPV تأثیر بگذارد.
کورتیزول (هورمون استرس): افزایش مزمن سطح کورتیزول به سرکوب عملکرد سیستم ایمنی منجر شده و بدن را مستعد عفونت HPV می‌کند.
سایر عوامل مؤثر
برخی دیگر از عوامل نیز می‌توانند بر عملکرد سیستم ایمنی و میزان مقاومت بدن در برابر عفونت HPV تأثیر بگذارند:
افزایش سن: افراد مسن‌تر دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به جوانان هستند که این امر می‌تواند خطر عفونت HPV را افزایش دهد.
وضعیت روانی: افسردگی و اضطراب تأثیر منفی بر سیستم ایمنی دارند و احتمال ابتلا به عفونت‌های ویروسی را بالا می‌برند.
بیماری‌های خودایمنی: در افراد مبتلا به این بیماری‌ها، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله کرده و توانایی مقابله با HPV را کاهش می‌دهد.
چگونه از سیستم ایمنی خود در برابر HPV محافظت کنیم؟
با توجه به نقش کلیدی سیستم ایمنی در کنترل HPV، رعایت نکات زیر می‌تواند به تقویت ایمنی و کاهش خطر ابتلا به زگیل تناسلی کمک کند:
تغذیه سالم: مصرف غذاهای غنی از ویتامین C، ویتامین D، زینک و آنتی‌اکسیدان‌ها
خواب کافی: ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی
مدیریت استرس: استفاده از روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، ورزش و تکنیک‌های آرام‌سازی
پرهیز از سیگار و الکل: عدم مصرف دخانیات و کاهش مصرف الکل
واکسن HPV: واکسیناسیون یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری از عفونت HPV و عوارض آن است.
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگیری
