بالانیت : التهاب غشای مخاطی آلت تناسلی مردانه
بالانیت به التهاب غشای مخاطی غده آلت تناسلی مردانه (گلنس) گفته می‌شود. این التهاب می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و علائم متعددی را به همراه داشته باشد. این مقاله به بررسی جامع این بیماری، شامل علل، علائم، تشخیص و درمان آن، می‌پردازد.
افراد می توانند در هر سنی به این بیماری مبتلا شوند. اگر ختنه شده باشید، احتمالاً به آن مبتلا نخواهید شد. اما اگر هنوز پوست ختنه گاه خود را دارید، باید بیشتر مراقب سر آلت تناسلی خود باشید.
علل بالانیت
بالانیت می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، که اغلب به صورت همزمان و در تعامل با هم عمل می‌کنند. مهم‌ترین علل عبارتند از:
- عفونت‌ها:
- عفونت‌های قارچی: شایع‌ترین علت بالانیت، کاندیدیازیس (عفونت قارچی ناشی از کاندیدا آلبیکنس) است. عوامل دیگری مانند کاندیدا گلابرتا و سایر گونه‌های کاندیدا نیز می‌توانند این عفونت را ایجاد کنند.
- عفونت‌های باکتریایی: باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس پیوژنز می‌توانند باعث بالانیت شوند. این عفونت‌ها اغلب در اثر خراشیدن یا آسیب‌دیدگی پوست ایجاد می‌شوند.
- عفونت‌های ویروسی: ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌توانند باعث بالانیت شوند.
- سیفیلیس: این بیماری مقاربتی می‌تواند باعث زخم‌های دردناک در ناحیه گلنس شود.
- واکنش‌های آلرژیک: تماس با آلرژن‌ها مانند لاتکس (در کاندوم)، مواد معطر، صابون‌ها و یا سایر مواد شیمیایی می‌تواند باعث واکنش آلرژیک و در نتیجه بالانیت شود.
- درماتیت تماسی تحریکی: تماس با مواد محرک مانند صابون‌های قوی، مواد شوینده، یا مواد شیمیایی می‌تواند باعث التهاب پوست گلنس و بالانیت شود.
- پسوریازیس: این بیماری پوستی التهابی مزمن می‌تواند در ناحیه تناسلی نیز ایجاد شده و به بالانیت منجر شود. نوعی از پسوریازیس که در نواحی چین‌خورده بدن (مانند زیر پیش‌پوست) رخ می‌دهد، پسوریازیس معکوس نامیده می‌شود.
- بیماری‌های خود ایمنی: بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک می‌توانند باعث بالانیت شوند.
- سندرم بالانیت زیمن: این یک بیماری نادر با علت نامشخص است که باعث التهاب مزمن گلنس می‌شود.
- آسیب‌های فیزیکی: آسیب‌های فیزیکی، مانند خراشیدگی، بریدگی یا ضربه، می‌تواند باعث بالانیت شود.
- کم‌آبی: کم‌آبی بدن می‌تواند به خشکی پوست گلنس و افزایش حساسیت به عفونت منجر شود.
علائم بالانیت
علائم بالانیت می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و به علت زمینه‌ای بستگی دارد. علائم شایع عبارتند از:
- قرمزی و التهاب: گلنس قرمز، متورم و ملتهب می‌شود.
- خارش: خارش شدید و آزاردهنده در ناحیه گلنس.
- درد: درد در ناحیه گلنس، به ویژه در هنگام ادرار کردن یا رابطه جنسی.
- ترشحات: ترشحات چرکی، سفید و یا پنیر مانند از زیر پیش‌پوست (در صورت وجود پیش‌پوست) یا از ناحیه گلنس.
- ترک و زخم: ترک‌ها و زخم‌های کوچک روی پوست گلنس.
- تغییر رنگدانه: تغییر رنگدانه پوست گلنس به رنگ تیره یا روشن.
- تب: در برخی موارد، بالانیت با تب همراه است که نشان‌دهنده‌ی عفونت سیستمیک است.
- تورم غدد لنفاوی: تورم غدد لنفاوی در کشاله ران.
انواع بالانیت
سه نوع بالانیت وجود دارد که به طریق مختلف ظاهر می شوند:
1-بالانیت Zoon:
بالانیت zoon رایج ترین نوع است. باعث ایجاد قرمزی و درد در سر آلت تناسلی می شود. معمولا افرادی که درمورد بالانیت صحبت می کنند، به این نوع اشاره دارند.
2-بالانیت Circinate:
ممکن است در مردان مبتلا به آرتریت واکنشی، نوعی آرتریت ناشی از عفونت، رخ دهد. هنگام ابتلا به این نوع، علاوه بر قرمزی و تورم، زخم هایی روی سر آلت تناسلی شما ایجاد می گردد.
3-بالانیت سودو اپیتلیوماتوز کراتوتیک و میکاسئوس:
بالانیت سودو اپیتلیوماتوز کراتوتیک و میکاسئوس (Pseudoepitheliomatous keratotic and micaceous balanitis) که نادر است و فقط مردان بالای 60 سال را درگیر می کند و باعث ایجاد زگیل های پوسته ای روی سر آلت تناسلی می شود.
دو بیماری مرتبط وجود دارد که شباهت زیادی به بالانیت دارند:
- بالانوپوستیت (Balanoposthitis) التهاب یا عفونت سر آلت تناسلی مردانه است که شامل پوست ختنه گاه می شود. از نظر فنی، بالانیت فقط التهاب یا عفونت سر آلت تناسلی مردانه است.
- فیموز (Phimosis) زمانی است که شما نتوانید پوست روی سر آلت تناسلی خود را برگردانید یا جمع کنید.
سایر علائم بالانیت
- خارش
- ترشح در سر آلت تناسلی
- پوست سفید براق روی آلت تناسلی
- بوی نا مطبوع
- زخم روی آلت تناسلی
- خون ریزی اطراف پوست ختنه گاه
- مشکل در پس کشیدن پوست ختنه گاه خود (به یاد داشته باشید که داشتن پوست ختنه گاه تنگ برای کودکان خردسال طبیعی است).
چین های پوستی می تواند سلول های مرده ، ترشحات و چربی ها را به دام بیندازند. اگر بطور مرتب خود را نشویید، این مواد باقی مانده می توانند جمع شده و اسمگما (smegma) ایجاد کنند که بوی بدی می دهد.
دلایل ابتلا به بالانیت
در صورتی که آلت تناسلی خود را تمیز نگه ندارید، احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهید. از صابون ملایم استفاده کنید، زیرا مواد شیمیایی قوی می توانند پوست آلت تناسلی شما را تحریک کرده و سبب ابتلا به بالانیت گردند.
همچنین در مواردی که دیابت شما تحت کنترل نباشد یا به عنوان یک عارضه جانبی از داروهای خاص تجویز شده برای درمان دیابت نوع 2، ممکن است اتفاق بیفتد. به عنوان مثال، اگر داپاگلیفلوزین (Farxiga) مصرف کنید، احتمال ابتلا به بالانیت بیشتر می شود، زیرا این دارو به تخلیه قند از بدن از طریق ادرار عمل می کند. شکر محیط مناسبی برای رشد قارچ ایجاد می نماید.
باکتری ها نیز می توانند باعث ایجاد عفونت شوند. بعد از استفاده از دستشویی حتما آلت تناسلی خود را به خوبی تمیز کنید.
همچنین می تواند ناشی از نوعی آرتریت باشد که به عنوان آرتریت واکنشی یا سندرم Reiter شناخته می شود، و می تواند مفاصل و چشم ها را تحت تأثیر قرار دهد.
برخی از داروها می توانند واکنش های آلرژیک ایجاد کنند که منجر به بالانیت شود، از جمله تتراسایکلین و داروهای خانواده آسپرین.
احتمال ابتلا به عفونت در صورت ابتلا به اضافه وزن، یا شرایطی که آب را در بدن حفظ می کند مانند بیماری های قلبی، کبدی یا کلوی، در شما افزایش می یابد.
تشخیص بالانیت
در بیشتر موارد، پزشک می تواند با توجه به علائم و معاینه بدنی، بالانیت را تشخیص دهد.
تشخیص بالانیت با معاینه فیزیکی دقیق ناحیه تناسلی شروع می‌شود. پزشک به بررسی رنگ، بافت، و وجود زخم‌ها، ترشحات و یا هرگونه التهاب در ناحیه گلنس می‌پردازد. برای تعیین علت بالانیت، ممکن است آزمایش‌های زیر تجویز شود:
- کشت قارچی: برای تشخیص عفونت قارچی.
- کشت باکتریایی: برای تشخیص عفونت باکتریایی.
- آزمایش خون: برای تشخیص بیماری‌های سیستمیک یا عفونت‌های سیستمیک.
- بیوپسی پوست: در موارد غیرمعمول یا مشکوک به سرطان، بیوپسی پوست برای بررسی بافت زیر میکروسکوپ می‌تواند ضروری باشد.
درمان بالانیت
پس از ابتلا به این بیماری، نمی توانید به راحتی از شر آن خلاص شوید. پزشک شما برای رفع عفونت درمانی را تجویز یا توصیه می کند. درمان شما به آنچه بالانیت را ایجاد می کند بستگی دارد.
درمان بالانیت به علت زمینه‌ای بستگی دارد. درمان‌های رایج عبارتند از:
- درمان‌های ضد قارچی: در صورت وجود عفونت قارچی، کرم‌ها و پمادهای ضد قارچ مانند کتوکونازول، کلوتریمازول یا میکانازول تجویز می‌شوند. در موارد شدیدتر، ممکن است داروهای ضد قارچ خوراکی مانند فلوکونازول تجویز شوند.
- درمان‌های ضد باکتریایی: در صورت وجود عفونت باکتریایی، پمادهای ضد باکتری یا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز می‌شوند. نوع آنتی‌بیوتیک به نوع باکتری عامل عفونت بستگی دارد.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این داروها برای کاهش التهاب و خارش استفاده می‌شوند.
- مرطوب‌کننده‌ها: برای مرطوب کردن پوست خشک و ترک‌خورده.
- ختنه: در برخی موارد، ختنه ممکن است برای بهبود بهداشت و جلوگیری از عود عفونت توصیه شود.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای: درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بسیار مهم است.
- آنتی‌هیستامین‌ها: برای کاهش خارش.
درمان خانگی بالانیت
برای کمک به بهبود تورم، بهتر است آلت تناسلی خود را در یک وان حمام کم عمق با آب گرم که می توانید در آن بنشینید، بخیسانید. برای کمک به تسکین علائم می توانید محلول نمکی به آب اضافه کنید.
اگر با یک بالانیت مواجه باشید که مجددا رخ داده است، پزشک شما ممکن است ختنه را پیشنهاد کند. اگر پوستی داشته باشید که به سختی جمع شود، احتمالاً به این روش احتیاج دارید.
عوارض بالانیت
در صورت عدم درمان به موقع، بالانیت می‌تواند به عوارض زیر منجر شود:
⛔گسترش عفونت: گسترش عفونت به سایر نواحی بدن.
⛔فی موزیس: تنگ شدن پیش‌پوست و ناتوانی در عقب کشیدن آن.
⛔پارافی موزیس: گیر کردن پیش‌پوست در حالت عقب کشیده شده که می‌تواند باعث درد و تورم شدید شود.
⛔زخم‌های مزمن: زخم‌های مداومی که به سختی بهبود می‌یابند.
⛔اسکار: ایجاد اسکار روی پوست گلنس.
⛔باریک شدن مجرایی که ادرار از طریق آن از بدن خارج می شود (تنگی مجرای ادرار)
⛔احتباس ادرار
⛔برگشت ادرار به سمت کلیه ها (ریفلاکس وزیکو اورترال)
⛔جمع شدن دردناک پوست ختنه گاه
⛔کمبود خون در آلت تناسلی
⛔اگر شرایط بدتر شود، برای درمان آن ممکن است به ختنه کردن نیاز داشته باشید.
پیشگیری از بالانیت:
پیشگیری از بالانیت شامل اقدامات زیر است:
- بهداشت مناسب: شستشوی مرتب و ملایم ناحیه تناسلی با آب ولرم. از استفاده از صابون‌های قوی و معطر خودداری کنید.
- خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی: از پوشیدن لباس‌های تنگ و غیرنخی خودداری کنید. پس از شستشو، ناحیه تناسلی را به خوبی خشک کنید.
- کنترل دیابت: اگر مبتلا به دیابت هستید، قند خون خود را به خوبی کنترل کنید.
- اجتناب از مواد آلرژن: از تماس با مواد آلرژن مانند لاتکس و مواد معطر خودداری کنید.
برای اطمینان از عدم بازگشت بالانیت، یا اینکه از ابتدا چنین مشکلی بوجود نیاید، تلاش بیشتری برای تمیز کردن قسمت های خصوصی خود انجام دهید. برای انجام صحیح این کار:
- پوست ختنه گاه خود را به آرامی به عقب بکشید و زیر آن را با آب گرم تمیز کنید.
- از صابون ملایم استفاده کنید، نه از ژل های حمام یا صابون هایی با ترکیبات قوی.
- آن ناحیه را کاملاً خشک کنید.
- این قسمت را مانند مسواک زدن در برنامه روزانه خود قرار دهید.
عادات خوب دیگری که می توانید داشته باشید:
- در حالی که علائم بالانیت را دارید، رابطه جنسی برقرار نکنید.
- از کاندوم هایی استفاده کنید که به خوبی مناسب اندازه شما بوده و با موادی که پوست شما را تحریک نمی کند ساخته شده باشند.
- دستان خود را قبل از ادرار کردن، بشویید.
- اگر رابطه جنسی علائم شما را تحریک می کند، پس از انجام آن، آلت خود را بشویید.
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگیری
