زگیل‌های دهانی، ضایعات خوش‌خیم مخاط دهان هستند که توسط انواع مختلف ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. اگرچه بیشتر این زگیل‌ها بدون علامت بوده و به‌صورت خودبه‌خود برطرف می‌شوند، برخی می‌توانند دردناک باشند، مشکلات بلع یا صحبت ایجاد کنند و از نظر زیبایی برای فرد آزاردهنده باشند.
علاوه بر این، وجود زگیل‌های دهانی می‌تواند نشان‌دهنده افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌های دیگر باشد.
این مقاله به طور جامع به علل، علائم، تشخیص، درمان و بیماری‌های همراه زگیل‌های دهانی می‌پردازد.
علل زگیل‌های دهانی
عامل اصلی زگیل در دهان و زبان و حلق، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. از میان بیش از 200 نوع HPV، تنها تعداد محدودی با زگیل‌های دهانی مرتبط هستند. انواع شایع HPV که با زگیل‌های دهانی ارتباط دارند، HPV-6 و HPV-11 هستند که به‌عنوان انواع کم‌خطر شناخته می‌شوند. با این حال، برخی از انواع پرخطر HPV نیز می‌توانند زگیل‌هایی در دهان ایجاد کنند که در موارد نادر ممکن است به سرطان منجر شوند.
راه‌های انتقال HPV به دهان
- رابطه جنسی دهانی: رایج‌ترین راه انتقال ویروس، تماس دهانی با آلت تناسلی، واژن یا مقعد فرد آلوده است.
- تماس غیرجنسی: استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند مسواک، لیوان یا وسایل آلوده نیز می‌تواند به انتقال ویروس کمک کند، اگرچه این روش نادر است.
- بوسیدن: در موارد بسیار نادر، بوسیدن فرد آلوده به HPV ممکن است منجر به انتقال ویروس شود.
- عوامل مرتبط: مصرف سیگار، الکل و تغییرات میکروبیوتای دهان ممکن است احتمال پیشرفت عفونت را افزایش دهند.
علائم زگیل دهان
ظاهر و علائم زگیل‌های دهانی متنوع هستند و ممکن است تشخیص آن‌ها را دشوار کند. علائم شایع عبارتند از:
- برجستگی‌های کوچک و نرم: معمولاً به رنگ پوست، سفید، صورتی یا خاکستری.
- شکل و اندازه متغیر: ممکن است زگیل‌ها کوچک و مسطح یا بزرگ و گل‌کلمی شکل باشند.
- تعداد متغیر: از یک زگیل منفرد تا گروهی از زگیل‌ها.
- موقعیت: هر نقطه از دهان از جمله زبان، لب‌ها، کام نرم، لثه‌ها و حلق.
- بدون درد یا دردناک: اکثر زگیل‌ها بدون درد هستند، اما در موارد نادر ممکن است درد، سوزش یا ناراحتی ایجاد کنند.
- خونریزی: در صورت آسیب به زگیل، ممکن است خونریزی رخ دهد.
تشخیص زگیل‌های دهانی
تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس معاینه بالینی انجام می‌شود. در موارد مشکوک، از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- بیوپسی: برداشتن نمونه کوچکی از زگیل برای بررسی میکروسکوپی.
- آزمایش‌های مولکولی (PCR): شناسایی DNA ویروس HPV در نمونه‌های گرفته‌شده. روش‌های جدید مانند Pyrosequencing و Next Generation Sequencing (NGS) نیز دقت بیشتری دارند.
- آزمایش ایمنوهیستوشیمی: بررسی بیان پروتئین‌های مرتبط با HPV مانند P16 برای تشخیص عفونت‌های پرخطر.
درمان زگیل‌های دهانی
درمان این بیماری همیشه ضروری نیست، زیرا بسیاری از آن‌ها خودبه‌خود برطرف می‌شوند. با این حال، در صورت وجود درد، مشکلات عملکردی یا نگرانی‌های زیبایی، درمان توصیه می‌شود. روش‌های درمانی عبارتند از:
| روش درمانی | توضیحات | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| کرایوتراپی (انجماد): | استفاده از نیتروژن مایع برای تخریب زگیل | سریع و کم تهاجمی | ممکن است دردناک باشد و احتمال ایجاد اسکار وجود دارد. |
| الکتروکائوتری: | استفاده از جریان الکتریکی برای سوزاندن زگیل | موثر و قابل کنترل | احتمال درد و اسکار. |
| لیزر درمانی: | استفاده از لیزر برای حذف زگیل | دقیق و موثر | هزینه بالا و نیاز به تجهیزات تخصصی. |
| محلول‌های شیمیایی: | مانند اسید تری‌کلرواستیک برای تخریب زگیل | ساده و ارزان | احتمال تحریک و آسیب به بافت سالم. |
| ایمی‌کیمود: | کرمی برای تحریک سیستم ایمنی | اثر سیستمیک و غیرتهاجمی | زمان‌بر و احتمال تحریک پوست. |
| جراحی: | برداشتن فیزیکی زگیل با ابزار جراحی | حذف کامل زگیل | تهاجمی و نیاز به بیهوشی. |
| درمان‌های فتودینامیک: | استفاده از نور برای فعال کردن مواد حساس به نور و تخریب زگیل | کم تهاجمی و کم عارضه | نیاز به تجهیزات تخصصی. |
بیماری‌های همراه با زگیل دهانی
وجود زگیل‌های دهانی می‌تواند نشان‌دهنده خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر باشد:
- سرطان‌های دهان و حلق: برخی از انواع پرخطر HPV می‌توانند منجر به سرطان‌های دهانی شوند.
- عفونت‌های مقاربتی (STIs): افراد مبتلا به HPV دهانی ممکن است در معرض سایر عفونت‌های مقاربتی نیز باشند.
- اختلالات سیستم ایمنی: افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف مانند بیماران HIV بیشتر در معرض ابتلا به زگیل‌های دهانی هستند.
پیشگیری از زگیل‌های دهانی
پیشگیری از عفونت HPV می‌تواند خطر ابتلا به زگیل‌های دهانی را کاهش دهد:
- رابطه جنسی ایمن: استفاده از کاندوم یا سدهای دندانی.
- کاهش تعداد شرکای جنسی: داشتن شریک جنسی ثابت.
- واکسیناسیون HPV: توصیه‌شده برای کودکان و نوجوانان قبل از شروع فعالیت جنسی.
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگیری
