بررسی جامع زگیل‌ها (Warts)
زگیل‌ها (Verrucae) ضایعات خوش‌خیم پوستی هستند که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. این ضایعات می‌توانند در هر نقطه از بدن ظاهر شوند و بر اساس محل و ظاهر به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در این مقاله به بررسی جامع انواع زگیل‌ها، ویژگی‌های بالینی، تشخیص، درمان و پیش‌آگهی آن‌ها پرداخته می‌شود
عامل ایجادکننده زگیل چیست؟
زگیل‌ها توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. بیش از ۱۰۰ نوع HPV شناسایی شده است که هر یک مسئول ایجاد نوع خاصی از زگیل هستند. انتقال HPV معمولاً از طریق:
- تماس مستقیم با پوست فرد آلوده.
- اشیاء آلوده (مانند حوله یا ابزار آرایشی).
- ورود ویروس از طریق خراشیدگی یا شکاف‌های کوچک پوستی.
مکانیسم ایجاد زگیل
HPV از طریق شکاف‌های کوچک پوستی (بریدگی، خراشیدگی و یا سایش) وارد بدن می‌شود. ویروس به سلول‌های کراتینوسیت‌های اپیدرم حمله می‌کند و باعث تکثیر غیرطبیعی آن‌ها می‌شود. این تکثیر غیرطبیعی منجر به تشکیل ضایعات زگیل می‌شود. سیستم ایمنی نقش مهمی در کنترل عفونت HPV دارد.
در افراد با سیستم ایمنی سالم، زگیل‌ها معمولاً در عرض چند ماه تا چند سال به طور خودبه‌خود از بین می‌روند. در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، زگیل‌ها ممکن است بزرگتر، پرشمارتر و مقاوم‌تر به درمان باشند
انواع زگیل‌ها و ویژگی‌های بالینی
زگیل‌های معمولی (Verruca Vulgaris)
زگیل‌های معمولی (Verruca Vulgaris) شایع‌ترین نوع زگیل هستند
- ظاهر: ضایعات سفت، برآمده، زبر و خاکستری مایل به قهوه‌ای. نقاط سیاه کوچک (لخته‌های خونی) ممکن است دیده شوند.
- محل: معمولاً روی دست‌ها، زانوها و صورت.
- ویژگی خاص: بدون درد و گاهی خارش.
- عامل ایجادکننده: اغلب توسط HPV نوع 1، 2، 4، 27 و 57 ایجاد می‌شود.
گسترش: زگیل‌های معمولی می‌توانند از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم به سایر نواحی بدن یا افراد دیگر منتقل شوند.
- تشخیص افتراقی: این بیماری با ملانوم ، خال های پوستی و سایر انواع زگیل شباهت دارد
زگیل‌های صاف یا مسطح (Verruca Plana)
- ظاهر: ضایعات کوچک، صاف، مسطح و به رنگ صورتی یا قهوه‌ای روشن.
- محل: بیشتر در صورت، دست‌ها و پاها.
- ویژگی خاص: معمولاً به صورت دسته‌ای و بدون برجستگی زیاد ظاهر می‌شوند.
- عامل ایجادکننده: بیشتر توسط HPV نوع 3 و 10 ایجاد می‌شود.
- تشخیص افتراقی:با سایر زگیل ها و لک های قهوه ای Lentigines شباهت دارد
زگیل‌های کف پا (Verruca Plantaris)
- ظاهر: ضایعات ضخیم، زبر و دردناک که به دلیل فشار، صاف و پهن می‌شوند.
- محل: کف پا.
- ویژگی خاص: ممکن است حس داشتن سنگریزه در کفش ایجاد کنند.
- عامل ایجادکننده: عمدتاً توسط HPV نوع 1، 2، و 4 ایجاد می‌شود.
زگیل‌های دندانه‌دار (Verruca Filiformis)
- ظاهر: زائده‌های بلند، باریک و انگشتی شکل.
- محل: صورت، گردن و پلک‌ها.
- ویژگی خاص: اغلب بدون درد اما ممکن است خونریزی یا خارش داشته باشند.
- عامل ایجادکننده: معمولاً توسط HPV نوع 2، 27، 28، 41 و 48 ایجاد می‌شود.
زگیل صورت
این زگیل‌ها از سایر انواع کوچک‌تر بوده، سطحی هموارتر دارند و اکثراً به تعداد زیاد ایجاد می‌شوند (20 تا 100 عدد)، ممکن است هر جایی از بدن را درگیر کنند ولی در کودکان بیشتر روی صورت بوجود میآیند.
این زگیل‌ها بیشتر اوقات در آقایان در نواحی رویش ریش و در خانمها روی ساق پا پیدا می‌شوند. که احتمال صدمه دیدن آن هنگام تراشیدن موهای این قسمتها وجود دارد
گاهی مواقع ممکن است زگیل در نواحی غیر معمول نظیر لب، اطراف دهان،روی زبان یا مخاط دهان ایجاد شود که عموما ناشی از انواع ویروس HPV سروتیپ 2، 6، 11، 13 و 32 می باشد.
زگیل‌های زیر ناخن (Subungual Warts)
- ظاهر: ضایعات کوچک و سفت در زیر یا اطراف صفحه ناخن.
- محل: انگشتان دست و پا.
- ویژگی خاص: ممکن است باعث تغییر شکل ناخن یا درد شوند.
- عامل ایجادکننده: اغلب توسط HPV نوع 1، 2، 4 و 27 ایجاد می‌شود
زگیل‌های تناسلی (Genital Warts)
- ظاهر: ضایعات کوچک، صاف یا گل‌کلمی شکل.
- محل: نواحی تناسلی و اطراف مقعد.
- ویژگی خاص: ممکن است با سرطان‌های تناسلی مرتبط باشند.
- عامل ایجادکننده: معمولاً توسط HPV نوع 6 و 11 ایجاد می‌شود. انواع پرخطر مانند HPV نوع 16 و 18 ممکن است با سرطان‌های ناحیه تناسلی مرتبط باشند
عود زگیل و علل آن: چرا زگیل عود می کند؟
عود زگیل به معنای بازگشت ضایعات پس از درمان است. این مشکل می‌تواند در بسیاری از افراد رخ دهد و معمولاً به دلیل عدم حذف کامل ویروس از بافت‌های پوست یا ضعف سیستم ایمنی بدن است.
علل عود زگیل
- وجود ویروس در بافت‌های عمیق پوست: حتی پس از درمان، ویروس HPV ممکن است در لایه‌های عمیق اپیدرم باقی بماند.
- ضعف سیستم ایمنی: افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران مبتلا به HIV یا افراد تحت درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی، بیشتر در معرض عود زگیل هستند.
- عدم رعایت بهداشت: تماس با سطوح آلوده یا استفاده مشترک از وسایل شخصی می‌تواند باعث گسترش مجدد ویروس شود.
- نوع HPV: برخی از انواع HPV مقاوم‌تر بوده و احتمال عود بیشتری دارند.
- روش درمان: برخی روش‌های درمانی مانند کرایوتراپی ممکن است ویروس را به طور کامل از بین نبرند.
پیشگیری از عود زگیل
- رعایت بهداشت فردی و پرهیز از تماس با سطوح آلوده.
- تقویت سیستم ایمنی از طریق تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های ویتامینی.
- پیگیری درمان و انجام بررسی‌های دوره‌ای توسط پزشک.
- استفاده از واکسن HPV برای پیشگیری از عفونت مجدد.
تشخیص زگیل
تشخیص زگیل‌ها معمولاً بر اساس معاینه بالینی انجام می‌شود. در موارد مشکوک یا مقاوم به درمان، روش‌های تکمیلی مانند موارد زیر توصیه می‌شود:
- بیوپسی: برای بررسی هیستولوژیک ضایعه.
- آزمون‌های مولکولی (PCR): شناسایی نوع HPV.
- درماتوسکوپی: ارزیابی دقیق‌تر ویژگی‌های ضایعه.
روش های درمان زگیل
هدف از درمان زگیل‌های صاف، حذف کامل ویروس HPV و پیشگیری از گسترش آن است. روش‌های درمانی متعددی برای زگیل‌های صاف وجود دارد، اما انتخاب روش مناسب به نوع زگیل، محل، سن و وضعیت سلامت بیمار بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:
درمان‌های موضعی
اسید سالسیلیک (Salicylic Acid): این روش شامل استفاده از کرم یا محلول اسید سالسیلیک بر روی زگیل است و باعث لایه برداری زگیل می‌شود.
کرایوتراپی (Cryotherapy): در این روش، زگیل با نیتروژن مایع منجمد می‌شود. این روش می‌تواند باعث ایجاد تاول و درد شود.
ایمی‌کیمود (Imiquimod): یک کرم موضعی است که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن زگیل می‌شود. این درمان برای زگیل‌های مقاوم به درمان و یا در نواحی با حساسیت بیشتر کاربرد دارد.
ترازوتین (Tazarotene): این رتینوئید موضعی می‌تواند در برخی موارد در درمان زگیل‌های صاف مؤثر باشد.
- پودوفیلوتوکسین: عامل ضدتکثیر سلولی، مناسب برای زگیل‌های تناسلی.
روش‌های جراحی:
- کورتاژ: این روش شامل تراشیدن زگیل با ابزار مخصوص است و بیشتر برای زگیل‌های مقاوم به درمان استفاده می‌شود.
- الکتروکوتر: در این روش، زگیل با جریان الکتریکی سوزانده می‌شود و معمولاً برای زگیل‌های کوچک‌تر و در نواحی حساس پوستی مناسب‌تر است.
- لیزر: لیزر می‌تواند برای از بین بردن زگیل‌های بزرگتر یا مقاوم‌تر به درمان استفاده شود.
سایر روش‌ها
- کرایوتراپی: انجماد زگیل با نیتروژن مایع.
- ایمونوتراپی: تحریک سیستم ایمنی با داروهایی مانند اینترفرون.
- تزریق بلئومایسین: داروی ضدسرطانی که به داخل زگیل تزریق می‌شود.
پیشگیری از زگیل
- پرهیز از تماس مستقیم با زگیل‌های فرد آلوده.
- استفاده از وسایل شخصی.
- رعایت بهداشت در استخرها و مکان‌های عمومی.
- واکسیناسیون HPV برای پیشگیری از زگیل‌های تناسلی و سرطان‌های مرتبط.
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگیری
