دوران بلوغ با تغییرات هورمونی زیادی همراه است که یکی از شایع‌ترین پیامدهای آن بروز جوش یا آکنه است. این مشکل پوستی می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و ناراحتی شود. خوشبختانه، روش‌های موثری برای کاهش و درمان جوش‌های دوران بلوغ وجود دارد که در این مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
- اکثر قریب به اتفاق نوجوانان: تخمین زده می‌شود که حدود ۸۵ درصد از افراد بین ۱۲ تا ۲۴ سال درجاتی از آکنه را تجربه می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که جوش در این دوران یک اتفاق بسیار معمول و طبیعی است.
- تفاوت در شدت: در حالی که بسیاری از نوجوانان تنها با جوش‌های خفیف و گاه به گاه روبرو می‌شوند، برخی دیگر با آکنه متوسط تا شدید دست و پنجه نرم می‌کنند که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد.
- جنسیت: اگرچه آکنه در هر دو جنس شایع است، اما در پسران معمولاً شدت بیشتری دارد. از طرفی، جوش‌های دوران بلوغ در دختران ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی و بارداری، مدت زمان بیشتری طول بکشد.
- نژاد: برخی مطالعات نشان داده‌اند که آکنه ممکن است در برخی نژادها شایع‌تر یا شدیدتر باشد، اما این تفاوت‌ها ممکن است بیشتر به عوامل فرهنگی و دسترسی به درمان مرتبط باشند تا عوامل ژنتیکی.
- تأثیر محیطی: عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب، استرس و استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی نامناسب می‌توانند در شدت و شیوع آکنه نقش داشته باشند.
برای درمان مؤثر جوش‌های بلوغ، ابتدا باید دلیل بروز آن‌ها را بشناسیم:
- تغییرات هورمونی: افزایش هورمون‌های آندروژن (مانند تستوسترون) باعث تحریک غدد چربی و افزایش ترشح چربی پوست می‌شود.
- چربی اضافی و انسداد منافذ: تولید بیش از حد چربی به همراه تجمع سلول‌های مرده، منافذ پوست را مسدود کرده و شرایط را برای ایجاد جوش فراهم می‌کند.
- باکتری‌های پوستی: باکتری Cutibacterium acnes که به طور طبیعی روی پوست زندگی می‌کند، در منافذ مسدود شده رشد کرده و باعث التهاب و قرمزی جوش‌ها می‌شود.
- التهاب: واکنش سیستم ایمنی بدن به تجمع چربی و باکتری می‌تواند باعث التهاب و تورم جوش‌ها شود.
همانطور که قبلاً اشاره شد، تغییرات هورمونی عامل اصلی شیوع بالای جوش در دوران بلوغ است. افزایش سطح هورمون‌های آندروژن، به ویژه تستوسترون، باعث افزایش تولید چربی پوست می‌شود. این چربی اضافی منافذ پوست را مسدود کرده و محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. باکتری‌ها، التهاب و در نهایت جوش ها پدیدار می شوند.
شیوع بالای جوش در دوران بلوغ تنها یک مشکل فیزیکی نیست. جوش ها می توانند تاثیرات عمیقی بر روی سلامت روانی و عاطفی نوجوانان داشته باشند.
- کاهش اعتماد به نفس: جوش ها می توانند باعث خجالت، نارضایتی از ظاهر و کاهش اعتماد به نفس شوند.
- اضطراب اجتماعی: نوجوانان ممکن است از حضور در جمع، شرکت در فعالیت های اجتماعی و ایجاد روابط عاطفی به دلیل نگرانی از ظاهر خود اجتناب کنند.
- افسردگی: در برخی موارد، آکنه شدید می تواند منجر به افسردگی و سایر مشکلات روانی شود.
1. رعایت بهداشت پوست
- شستشوی روزانه: روزانه دو بار صورت خود را با شوینده ملایم و فاقد صابون بشویید. از اسکراب‌های قوی و صابون‌های قلیایی که پوست را تحریک می‌کنند، خودداری کنید.
- عدم دستکاری جوش‌ها: فشار دادن یا ترکاندن جوش‌ها باعث گسترش باکتری، افزایش التهاب و ایجاد اسکار می‌شود.
- استفاده از حوله تمیز: برای خشک کردن صورت از حوله نرم و تمیز استفاده کنید و از کشیدن حوله روی پوست خودداری کنید.
2. استفاده از محصولات مراقبت از پوست
- محصولات غیر کومدون‌زا و فاقد چربی: این محصولات از بسته شدن منافذ جلوگیری کرده و احتمال ایجاد جوش را کاهش می‌دهند.
- مواد مؤثر در درمان آکنه:
- اسید سالیسیلیک: کمک به لایه‌برداری و باز کردن منافذ بسته.
- بنزوئیل پراکسید: کاهش باکتری‌ها و التهاب.
- رتینوئیدها: کاهش چربی پوست و پیشگیری از انسداد منافذ (با تجویز پزشک).
- مرطوب‌کننده‌های مناسب: حتی پوست‌های چرب نیز به رطوبت نیاز دارند. از مرطوب‌کننده‌های سبک و غیرچرب استفاده کنید.
3. رژیم غذایی مناسب
- مصرف مواد مغذی: میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب به سلامت پوست کمک می‌کنند.
- کاهش غذاهای پرچرب و قندی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که غذاهای با شاخص گلیسمی بالا (مانند شیرینی‌ها و نوشابه‌ها) ممکن است جوش‌ها را تشدید کنند.
4. سبک زندگی سالم
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند تولید هورمون‌هایی را تحریک کند که منجر به افزایش جوش می‌شوند. تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و ورزش می‌توانند استرس را کاهش دهند.
- خواب کافی: کمبود خواب باعث تغییرات هورمونی و افزایش التهابات پوستی می‌شود. سعی کنید هر شب ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.
5. مراجعه به پزشک در صورت نیاز
- زمان مراجعه به پزشک: اگر جوش‌های شما شدید است یا با روش‌های معمول بهبود نمی‌یابد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- درمان‌های تخصصی: پزشک ممکن است برای درمان آکنه از روش‌هایی مانند آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی، ایزوترتینوئین (راکوتان) یا درمان‌های لیزری استفاده کند.
- آنتی بیوتیک‌های خوراکی:
- تتراسایکلین‌ها (تتراسایکلین، داکسی سایکلین و ماینوسایکلین): این آنتی بیوتیک ها با کاهش التهاب و از بین بردن باکتری های C. acnes عمل می کنند. به طور معمول، با دوز بالا شروع شده و پس از کنترل التهاب به تدریج کاهش می یابد. مصرف تتراسایکلین‌ها در دوران بارداری و برای کودکان زیر 8 سال ممنوع است.
- ماکرولیدها (اریترومایسین، آزیترومایسین و کلاریترومایسین): این آنتی بیوتیک ها گزینه های دیگری برای افرادی هستند که به تتراسایکلین‌ها حساسیت دارند یا منع مصرف دارند. مانند تتراسایکلین‌ها، به کاهش التهاب و مبارزه با باکتری‌ها کمک می کنند.
نکات مهم در مورد آنتی بیوتیک‌های خوراکی
- آنتی بیوتیک های خوراکی به طور معمول در ترکیب با درمان های موضعی استفاده می شوند.
- دوره درمان معمولاً چند ماه است و باید تحت نظر پزشک تعیین شود.
- مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ها می تواند باعث مقاومت باکتریایی شود.
- عوارض جانبی احتمالی شامل مشکلات گوارشی، حساسیت به نور و تغییر رنگ دندان ها است.
ترکیبات رتینوئیدی: این ترکیبات مشتقات ویتامین A هستند که به کاهش تولید چربی پوست، باز کردن منافذ و جلوگیری از ایجاد جوش های جدید کمک می کنند. انواع مختلفی از رتینوئیدهای موضعی در دسترس هستند، مانند ترتینوئین (Retin-A)، آداپالن (Differin) و تازاروتن (Tazorac). رتینوئیدها معمولاً یک بار در شب استفاده می شوند و ممکن است باعث تحریک و خشکی پوست شوند.
اسید آزلائیک: این ماده با خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی خود به کاهش قرمزی و تورم جوش ها کمک می کند و همچنین در کمرنگ کردن لکه های ناشی از جوش موثر است.
داروهای ضد آندروژن:
اسپیرونولاکتون: این دارو با مهار اثرات هورمون های آندروژن به کاهش تولید چربی پوست و بهبود جوش ها کمک می کند. اسپیرونولاکتون معمولاً برای درمان جوش در زنان تجویز می شود و باید با یک روش جلوگیری از بارداری مطمئن استفاده شود، زیرا می تواند باعث نقایص مادرزادی در جنین شود.
سیپروترون استات: یک داروی ضد آندروژن دیگر که در برخی کشورها (به غیر از ایالات متحده) برای درمان جوش در زنان استفاده می شود.
ایزوترتینوئین (راکوتان):
- داروی قوی: ایزوترتینوئین یک داروی بسیار قوی است که برای درمان آکنه های شدید و مقاوم به سایر روش های درمانی استفاده می شود. این دارو به کاهش تولید چربی پوست، جلوگیری از مسدود شدن منافذ و کاهش التهاب کمک می کند.
- عوارض جانبی: ایزوترتینوئین دارای عوارض جانبی جدی است، از جمله خشکی پوست و لب، افزایش حساسیت به نور، افزایش سطح کلسترول خون، آسیب کبدی و نقایص مادرزادی جنین.
- نظارت دقیق: مصرف ایزوترتینوئین باید تحت نظارت دقیق پزشک متخصص پوست انجام شود. زنان باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند، نباید این دارو را مصرف کنند.
درمان‌های کمکی:
- تخلیه جوش ها: پزشک می تواند جوش های سرسیاه، سرسفید و کیست ها را به روشی ایمن و بهداشتی تخلیه کند. اما دستکاری یا کندن جوش های در منزل بسیار خطر ناک بوده و می تواند باعث بروز اسکار یا لک دائمی گردد
- لایه برداری شیمیایی: لایه برداری شیمیایی با استفاده از محلول های اسیدی، به لایه برداری پوست و کاهش جوش ها کمک می کند.
- میکرونیدلینگ و میکرودرم ابریژن: این روش با استفاده از سوزن های ریز، کلاژن سازی پوست را تحریک کرده و به بهبود جای جوش ها کمک می کند.
- لیزر: لیزرها می توانند برای کاهش التهاب، از بین بردن باکتری ها و بهبود جای جوش ها استفاده شوند.
لیزرها به عنوان یک گزینه درمانی تخصصی برای جوش‌های دوران بلوغ، به ویژه جوش‌های مقاوم به درمان‌های معمول، مطرح شده‌اند. با این حال، مهم است بدانیم که لیزرها درمان اصلی آکنه نیستند، بلکه بیشتر به عنوان یک روش کمکی و برای موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مکانیسم اثر لیزرها در درمان جوش:
- کاهش التهاب: برخی از لیزرها با هدف قرار دادن عروق خونی زیر پوست، به کاهش قرمزی و التهاب جوش ها کمک می کنند.
- از بین بردن باکتری ها: برخی دیگر از لیزرها با از بین بردن باکتری های C. acnes به کنترل جوش ها کمک می کنند.
- کاهش تولید چربی: لیزرها با کاهش فعالیت غدد چربی، می توانند تولید چربی پوست را کنترل کرده و از مسدود شدن منافذ جلوگیری کنند.
- تحریک کلاژن سازی: لیزرها با تحریک تولید کلاژن در پوست، به بهبود جای جوش ها و افزایش استحکام پوست کمک می کنند.
- لایه برداری پوست: برخی از لیزرها با لایه برداری پوست، به کاهش جوش های سرسیاه و سرسفید کمک می کنند و باعث روشن تر شدن پوست می شوند.
کاربردهای لیزر در درمان جوش دوران بلوغ
- کاهش جوش‌های التهابی: لیزرها به کاهش قرمزی، تورم و درد ناشی از جوش های التهابی کمک می کنند.
- بهبود جای جوش: لیزرها می توانند به بهبود جای جوش های فرورفته، برجسته و تغییر رنگ یافته کمک کنند.
- کنترل تولید چربی: لیزرها با کاهش فعالیت غدد چربی، می توانند به کنترل جوش های ناشی از تولید بیش از حد چربی پوست کمک کنند.
- روشن کردن پوست: برخی از لیزرها با لایه برداری پوست، به کاهش لکه های ناشی از جوش و روشن تر شدن پوست کمک می کنند.
توصیه های ضروری
- درمان جوش زمان‌بر است: نتایج درمانی معمولاً بعد از چند هفته یا چند ماه مشخص می‌شوند.
- ثبات در رعایت مراقبت‌های پوستی ضروری است: استمرار در استفاده از محصولات درمانی و رعایت توصیه‌های پزشکی تأثیر زیادی در بهبود وضعیت پوست دارد.
- حمایت عاطفی اهمیت دارد: جوش‌های دوران بلوغ ممکن است تأثیر روانی داشته باشند. در صورت لزوم از حمایت خانواده، دوستان یا مشاور کمک بگیرید.
با رعایت این نکات و داشتن صبر و پشتکار، می‌توانید جوش‌های دوران بلوغ را کنترل کنید و پوستی سالم و صاف داشته باشید.
در صورتی که خود یا یکی از بستگانتان مبتلا به آکنه یا جوش های زیر پوستی یا جای جوش روی صورت و بدن هستید:
- حتما با تیم درمانی خود مشورت کنید
- به هیچ عنوان جوش ها فشار ندهید یا نترکانید زیرا این اقدام باعث تشدید آسیب به بافت های مجاور و گسترش عفونت می گردد
- بهداشت پوست خود را رعایت کنید
- الزما شستشوی مداوم با صابون کمک کننده نیست
- از میوه و سبزیجات تازه به صورت منظم در رژیم غذایی استفاده کنید
- به هیچ عنوان خودسرانه اقدام به درمان یا کندن جوش ها نکنید
- حتما برای تشخیص و شناسایی عامل زمینه ساز جوش ها و آکنه به پزشک مراجعه کنید
- ممکن است نیاز به نمونه برداری و ارزیابی آزمایشگاهی باشد
- در صورتی که مایل به طرح سوال و مشاوره با دکتر و یا مراجعه به مطب هستید از طریق زیر اقدام فرمائید
دکتر عباس انتظاری متخصص طب پیشگیری
