- تولید بیش‌ازحد سبوم: غدد چربی پوست تحت تأثیر هورمون‌های آندروژنی بیش‌ازحد فعال می‌شوند.
- کراتینیزاسیون غیرطبیعی: سلول‌های مرده پوست منافذ را مسدود می‌کنند.
- رشد باکتری‌ها: باکتری Propionibacterium acnes در منافذ مسدود شده رشد می‌کند و التهاب ایجاد می‌کند.
- التهاب: پاسخ ایمنی بدن به باکتری‌ها و انسداد منافذ منجر به قرمزی و تورم می‌شود.
آکنه یا جوش صورت و بدن در واقع یک بیماری التهابی مزمن و شایع پوست است که اغلب در سنین نوجوانی بروز می کند و تا 85% نوجوانان را درگیر می کند لذا اکثر نوجوانان و جوانان درگیر برنامه های درمان جوش صورت می باشند. این بیماری می تواند تا سنین بزرگسالی ادامه یابد یا به صورت اولیه در سنین بزرگسالی بروز کند.
- کومدون‌های بسته (سر سفید): منافذ مسدود شده با ظاهر سفید.
- کومدون‌های باز (سر سیاه): منافذ باز با ظاهر تیره به دلیل اکسیداسیون.
- پاپول: جوش‌های کوچک، قرمز، و ملتهب.
- پوستول: جوش‌های چرکی با نوک سفید یا زرد.
- ندول و کیست: جوش‌های عمیق، دردناک، و شدید که ممکن است جای زخم (اسکار) ایجاد کنند
ضایعات آکنه شامل کومدون های بسته یا جوش سر سفید و کومدون های باز یا جوش سر سیاه، جوش چرکی، جوش متورم و قرمز، جوش دردناک و حتی کیست می باشد که می تواند منجر به ایجاد جای جوش به شکل اسکار و گوشت اضافه یا لک های قهوه ای پوست شوند.
برای اینکه درمان جوش صورت موفقیت آمیز باشد، باید شناخت دقیقی از مکانیسم بیماری داشته باشیم. همچنین عوامل زمینه ساز شناسایی و تا حد امکان کنترل گردند. علت زمینه ساز جوش صورت و بدن متعدد می باشد و شامل کراتینیزاسیون غیرطبیعی در مجرای فولیکول مو، افزایش تولید سبوم ثانویه به آندروژن، کلونیزاسیون میکروبی در فولیکول و التهاب می باشد.
ضایعات آکنه اکثراً در صورت و گاهی گردن، قفسه سینه، پشت و شانه به وجود می آیند. آکنه براساس شدت به انواع خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شود. یکی از معیارهای انتخاب روش درمان جوش صورت شدت بیماری است.
شرح حال دقیق بیمار
ابتدا بر اساس شرح حال و معاینه بالینی مصرف داروهای مسبب آکنه (مثل داروهای ضد تشنج، کورتیکو استروئیدهای موضعی یا خوراکی، پروژستین، ترکیبات آندروژنی و لیتیم) یا وجود اختلالات هورمونی در خانم ها مورد بررسی قرار می گیرد.
در زنانی که به همراه جوش صورت و بدن اختلالات و بی نظمی قاعدگی، هیرسوتیسم یا پرمویی، ریزش مو یا شوره سر دارند باید حتما بررسی هورمونی صورت گیرد در غیر اینصورت درمان جوش صورت در کوتاه مدت موفقیت آمیز بوده ولی با قطع داروها مجددا بیماری بازگشت خواهد داشت.
بعضی از بیماری های پوستی ممکن است در ظاهر شبیه آکنه باشند، که ضایعات شبه آکنه نامیده می شوند و به اشتباه تحت درمان با داروهای ضد آکنه قرار می گیرند. در نتیجه به درمان پاسخ نمی دهند. از جمله این بیماری ها فولیکولیت، روزاسه، کراتوز پیلار و واکنش دارویی را می توان نام برد.
انتخاب روش درمان جوش صورت و بدن برای بیمار مبتلا به آکنه
درمان های مختلفی برای آکنه وجود دارد که انتخاب آن براساس سن بیمار، جنس بیمار، شدت و وسعت بیماری، میزان پاسخ به درمان های قبلی، ایجاد اسکار بعد از بهبود، هزینه درمان و نظر بیمار انجام می گیرد. معمولاً برای درمان جوش صورت و بدن در بیماران با آکنه خفیف درمان موضعی تجویز می شود. بیماران با آکنه متوسط درمان سیتمیک و موضعی و بیماران با آکنه شدید درمان سیستمیک می گیرند.
رتینوئیدهای موضعی
شامل ترتینوئین، آداپالن، و تازاروتن
با کاهش انسداد منافذ و التهاب، جوش‌های سرسیاه و سرسفید را درمان می‌کنند.
عوارض: قرمزی، خشکی، حساسیت به نور. استفاده از ضدآفتاب ضروری است.
هشدار: در دوران بارداری ممنوع است.
بنزوئیل پراکسید:
خاصیت ضدمیکروبی دارد و باکتری‌های آکنه را از بین می‌برد.
در غلظت‌های 2.5-10٪ موجود است. شروع با غلظت پایین توصیه می‌شود.
عوارض: خشکی پوست، سفید کردن لباس
آنتی‌بیوتیک‌های موضعی:
کلیندامایسین و اریترومایسین برای کاهش التهاب و باکتری‌ها استفاده می‌شوند.
برای جلوگیری از مقاومت، باید با بنزوئیل پراکسید ترکیب شوند
آزلائیک اسید:
برای آکنه خفیف تا متوسط و بهبود لک‌های پس از جوش موثر است.
عوارض کمتری نسبت به رتینوئیدها دارد
سالیسیلیک اسید:
خاصیت کراتولیتیک دارد و برای آکنه خفیف مناسب است.
در محصولات بدون نسخه (OTC) رایج است.
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی
داکسی‌سایکلین و مینوسایکلین: برای آکنه متوسط تا شدید استفاده می‌شوند. دوز معمول 50-100 میلی‌گرم روزانه است.
عوارض: حساسیت به نور، ناراحتی معده. در کودکان زیر 9 سال و زنان باردار ممنوع است.
آزیترومایسین: در مواردی که بیمار تتراسایکلین‌ها را تحمل نمی‌کند، موثر است
تتراسایکلین
این دارو باید یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از صرف غذا مصرف شود. در بچه های کمتر از 9 سال، زنان حامله و شیرده نباید تجویز گردد.
کپسول داکسی سایکلین برای جوش صورت
این دارو می تواند با غذا مصرف شود موارد منع مصرف مشابه تتراسایکلین می باشد. مصرف آهن، کلسیم، منیزیوم و آلومینیوم جذب آن را کاهش می دهد.
کپسول کلیندامایسین برای جوش
کلیندامایسین موضعی آنتی بیوتیکی است که برای درمان آکنه های التهابی استفاده می شود. عملکرد کلیندامایسین موضعی با کاهش تعداد باکتری هایی که باعث ایجاد آکنه شده اند می باشد.
معمولا، اثرات درمانی را 4 تا 6 هفته بعد از شروع درمان مشاهده خواهید کرد. گرچه بعضی اوقات کلیندامایسین به صورت خوراکی برای درمان آکنه استفاده می شود، اما استفاده از آن به صورت موضعی متداول تر است.
کپسول آزیترومایسین برای جوش صورت
براساس پژوهش ها، حتی یک دوره کوتاه مدت چهار هفته ای درمان با آزیترومایسین در 20% بیماران باعث کاهش التهاب شده است. در هر حال، یک دوره 10 هفته ای این امکان را فراهم می آورد که مشکل کاملا برطرف شود.
متاسفانه، بیشتر افرادی که آکنه آن ها به صورت کامل درمان می شود، در دوره درمان دچار عوارض جانبی کوچکی می شوند. این عوارض شامل تهوع، سوزش سر دل و ناراحتی معده است، عوارضی که معمولا با مصرف هر نوع آنتی بیوتیک ایجاد می شوند. با این حال، هیچ کس از درمانی که انتخاب کرده بود پشیمان نبود.
آزیترومایسین باکتری هایی که به راحتی هنگام افزایش ترشحات غده های سباسه رشد می کنند را می کشد و آکنه های زشت در پوست صورت و بدن را از بین می برد. به دلیل این ویژگی های شگفت انگیز، این دارو نه تنها رشد باکتری ها را آرام می کند، بلکه ویژگی ضد التهابی نیز دارد، که منجربه بهبود نقایص موجود می شود.
ایزوترتینوئین (راکوتان):
این دارو در افراد مبتلا به فرم شدید آکنه و مواردی که به سایر درمان ها پاسخ نداده اند و اسکار به جای می گذارند مورد استفاده قرار می گیرد.
این دارو یک تراتوژن قوی است و می تواند منجر به ناهنجاری های شدید در جنین شود لذا باید از روش جلوگیری از بارداری مطمئن و ترجیحاً دو روش در زنان استفاده کنند.
ایزوترتینوئین روی همه مکانیسم های مؤثر در ایجاد آکنه مؤثر است و مؤثرترین روش درمان جوش صورت و بدن شناخته شده برای این بیماری محسوب می شود. قبل از آغاز و در فواصل معین از شروع درمان، سطح تریگلیسیرید و کلسترول، تس تهای کبدی و CBC بیمار باید چک شود و بیمار از نظر عوارض مختلف دارو شامل هیپرتری گلیسیریدمی، هپاتوتوکسیسیته، دیسکرازی خونی، کاهش دید در شب و هیپراستئوز تحت نظر باشد.
عوارض پوستی شامل خشکی پوست و مخاط، خارش، عفونت پوستی و حساسیت به نور می باشد و استفاده از امولینت و ضدآفتاب به همراه این دارو توصیه می شود.
مصرف ترکیبات حاوی ویتامین A و تتراس ایکلینها به همراه ایزوترتینوئین می توانند به افزایش فشار داخل مغز و عوارض نورولوژیک منجر شوند. استفاده از لنزهای تماسی در بیماران تحت درمان، به دلیل خشکی چشم، باعث ناراحتی بیمار می گردد.
مواردی از تشدید افسردگی و تمایل به خودکشی به دنبال مصرف این دارو گزارش شده است و بنابراین در بیماران مبتلا به افسردگی این دارو باید با احتیاط و تحت نظر روانپزشک مصرف شود.
درمان‌های هورمونی
اسپیرونولاکتون: برای زنان با آکنه هورمونی (دوز 50-200 میلی‌گرم روزانه).
قرص‌های ضدبارداری ترکیبی: حاوی استروژن و پروژستین برای تنظیم هورمون‌ها.
عوارض: بی‌نظمی قاعدگی، حساسیت پستان
در زنان مبتلا به آکنه یا جوش سرسفید که به روش های متداول درمان جوش صورت و بدن پاسخ نداده اند، زنانی که آکنه التهابی در قسمت تحتانی صورت و گردن دارند، زنانی که دچار تشدید آکنه قبل از قاعدگی می شوند یا سایر علائم ترشح هورمون مردانه را دارند و زنانی که مایل به مصرف ایزوترتینوئین نیستند، می توان از درمان های هورمونی استفاده کرد.
اسپیرونولاکتون یک آنتاگونیست آلدوسترون با خاصیت آنتی آندروژن است که در درمان جوش صورت و بدن و ریزش مو و هیرسوتیسم و پرمویی به تنهایی یا به همراه داروهای ضدبارداری مورد استفاده قرار می گیرد.
عوارض آن شامل بی نظمی قاعدگی، افت فشار خون درد و حساسیت پستان می باشد و در زنان حامله نباید مورد مصرف قرار گیرد.
لیزر و نوردرمانی
فوتودینامیک تراپی (PDT) و لیزرهای Nd:YAG برای کاهش التهاب و باکتری‌ها موثرند.
مناسب برای آکنه مقاوم یا بیماران غیرکاندید درمان‌های سیستمیک
پیلینگ شیمیایی:
با اسیدهای گلیکولیک یا سالیسیلیک، لایه‌برداری پوست را بهبود می‌بخشد.
برای آکنه خفیف و بهبود جای جوش مناسب است
درمان جوش با لیزر و درم ابریژن
درمان های فیزیکال مثل تخلیه کومدون، پیلینگ شیمیایی، میکرودرم ابریژن، نور درمانی و لیزر می توانند به تنهایی یا به همراه روش های متداول درمان جوش صورت و بدن در موارد خاص مورد استفاده قرار گیرند. همچنین می توان از لیزر، ساب سیژن و درم ابریژن جهت برطرف کردن اسکار آکنه در موارد انتخابی کمک گرفت. در اکثر بیمارانی که از روش های فیزیکی برای درمان جوش صورت و بدن استفاده می کنند نتایج درمانی سریع تر و رضایت بخش تر است.
برخی روش‌های خانگی می‌توانند مکمل درمان باشند، اما نباید جایگزین درمان پزشکی شوند:
شستشوی ملایم: روزی 2 بار با شوینده‌های غیرکومدوژنیک (مانند ژل‌های حاوی سالیسیلیک اسید).
مرطوب‌کننده بدون چربی: برای جلوگیری از خشکی پوست ناشی از درمان‌ها.
روغن درخت چای: در غلظت 5٪ خاصیت ضدباکتریایی دارد، اما باید با احتیاط استفاده شود.
ماسک‌های طبیعی: ماسک خاک رس یا عسل ممکن است التهاب را کاهش دهد، اما شواهد علمی محدودی دارند.
هشدار: از دستکاری جوش‌ها یا استفاده از اسکراب‌های خشن خودداری کنید
درمان جوش صورت و بدن در بچه ها و زنان حامله
در بچه ها ترکیبات موضعی تحریک کننده تر از بالغین هستند و باید با غلظت کمتر مورد استفاده قرار گیرند. درمان های سیستمیک فقط برای موارد شدید و مقاوم استفاده می شوند. تتراسایکلین به دلیل ایجاد عوارض دندانی مورد استفاده قرار نگرفته و در صورت لزوم اریترومایسین تجویز می شود .
ایزوترتینوئین خوراکی نیز می تواند به بسته شدن زودهنگام اپی فیز و کوتاهی قد منجر گردد. در زنان حامله درمان باید با احتیاط صورت گیرد. زیرا بسیاری از داروهای ضدآکنه تراتوژن هستند. رتینوئید موضعی و خوراکی، تتراسایکلین و درمان های هورمونی در زنان حامله مبتلا به آکنه منع مصرف دارند. استفاده از اریترومایسین موضعی یا خوراکی، آزلائیک اسید و بنزوئیل پراکسید برای موارد شدید پیشنهاد شده اند.
رژیم غذایی سالم: کاهش مصرف لبنیات و غذاهای با گلیسمی بالا
بهداشت پوست: استفاده از محصولات غیرکومدوژنیک و شستشوی منظم.
مدیریت استرس: استرس می‌تواند تولید سبوم را افزایش دهد.
ضدآفتاب: استفاده از ضدآفتاب بدون چربی برای محافظت از پوست
استفاده از غذاهای پرکالری و دارای اندکس گلیسمیک بالا و لبنیات مانند شیر و بستنی در بعضی از بیماران با بروز آکنه و شدت آن ارتباط مستقیم دارد و کاهش مصرف آنها منجر به بهبود ضایعات آکنه می گردد. به بیماران مبتلا توصیه می گردد ضمن کاستن از غذاهای شیرین و پرکالری از ماهی، میوه و سبزیجات در رژیم غذایی بیشتر استفاده کنند.
رعایت رژیم غذایی فوق موسوم به رژیم مدیترانه ای علاوه بر کاستن از علائم آکنه با کاهش ریسک بیماری هایی چون دیابت همراه می باشد.
سوالات متداول درباره درمان جوش صورت
1- آیا جوش صورت با رژیم غذایی مرتبط است؟
بله، مصرف لبنیات و غذاهای پرکالری ممکن است آکنه را تشدید کند.
2- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر جوش‌ها شدید، دردناک، یا مقاوم به درمان‌های OTC هستند، با متخصص پوست مشورت کنید.
3 -آیا درمان‌های خانگی کافی هستند؟
درمان‌های خانگی می‌توانند مکمل باشند، اما برای آکنه متوسط تا شدید، درمان پزشکی ضروری است.
برای درمان جوش صورت، همین امروز اقدام کنید!
از جوش‌های صورت خود خسته شده‌اید؟ برای داشتن پوستی صاف و سالم، همین حالا نوبت ویزیت حضوری بگیرید یا از طریق واتساپ مشاوره مجازی اختصاصی با پزشک دریافت کنید!
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگری
