بیماری های جنسی و مقاربتی بیشتر وقتها علائم و نشانههای مشخصی دارند و از طریق همین علائم و نشانهها قابل تشخیص هستند. با این وجود بسیاری از این بیماری ها هم به طور کلی هیچ علامت و نشانهای ندارند.
بیماری های مقاربتی عموما از طریق رابطه جنسی با فرد آلوده منتقل می شود . در واقع بیشتر افراد مبتلا به بیماری های آمیزشی شبیه افراد سالم هستند. نه زخم خاصی روی بدن آنهاست، نه ترشحاتی دارند و نه هیچ نشانه دیگری که قابل توجه باشد. به همین دلیل فقط از طریق آزمایش میتوانید مطمئن شوید که دچار بیماری مقاربتی هستید یا نه.
با این وجود طبیعی است که مردم با دیدن یک برآمدگی یا زخم شک کنند که آیا به بیماری های جنسی مبتلا شدهاند یا نه. عکسهای موجود در این مطلب به این منظور تهیه شدهاند که به شما نشان دهند در جستوجوی چه نشانههایی باشید. البته این عکسها برای تشخیص شرایط و یا جایگزین کردن مراقبتهای بهداشتی، مناسب نیستند.
فقط پزشک میتواند بیماری مقاربتی را تشخیص دهد و اصولا برای تشخیص، فرد باید چند آزمایش مختلف بدهد. البته تعدادی از بیماری های جنسی هستند که میتوان آنها را فقط از روی ظاهر تشخیص داد اما این موارد، استثنا هستند و شامل یک قاعده کلی نمیشوند.
تبخال دهانی
ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 عامل بیماری تبخال دهانی است. این بیماری به نامهای Cold sores، fever blisters یا oral herpes هم شناخته میشود. تبخال دهانی تاولهای دردناک و کوچکی است که در اطراف لبهای فرد نمایان میشود. بیشتر وقتها هفت تا ده روز طول میکشد که این تاولها سوراخ و پوستهپوسته شده و درنهایت بهبود یابند.
تبخال دهانی به سادگی از راه بوسه سرایت میکند. همچنین با برقراری رابطه جنسی دهانی میتوان این ویروس را به اندام تناسلی شریک جنسی منتقل کرد.
تبخال دستگاه تناسلی
نشانه تبخال تناسلی گروهی از تاولهای کوچک است که سر باز میکنند و تبدیل به زخمهای دردناکی میشوند. در بیشتر موارد عامل ایجاد کننده این بیماری ویروس هرپس سیمپلکس 2 است.
ممکن است برخی افراد به این ویروس مبتلا شوند و هیچ نشانه خاصی نداشته باشند. برخی دیگر نشانههای خفیفی دارند (مثل قرمز شدن یا تاولهای سر باز نکرده) که به راحتی میتوان آنها را نادیده گرفت.
درمان سرکوبکننده نه تنها میزان بروز این بیماری را در فرد مبتلا کاهش میدهد بلکه احتمال سرایت این ویروس به شریک جنسی را هم کاهش میدهد.
در پایان باید اشاره کنیم که شخص تنها از طریق آزمایش میتواند بفهمد به تبخال دستگاه تناسلی مبتلا شده است یا نه. در واقع بسیاری از بیماران مبتلا به ویروس هرپس سیمپلکس 2 تنها زمانی متوجه میشوند به این ویروس مبتلا شدهاند که شریک جنسیشان هم به این بیماری دچار شده باشد.
زگیل تناسلی
ویروس پاپیلوم انسانی عامل ابتلا به بیماری زگیل تناسلی و پیشرفت بسیاری از سرطانهای رحم و مقعد است.
زخمهای مقعدی موجود در عکس وحشتناکند اما میتوانند از زگیل تناسلی تصور خوبی به شما بدهند. به طور کلی این زگیلها به رنگ پوست یا به رنگ سفید هستند، سطح نامنظمی دارند و بیشتر به گلکلم شباهت دارند. آنها میتوانند در اندازههای بزرگ یا کوچک و به صورت خوشهای یا تکی نمایان شوند.
زگیلهای تناسلی میتوانند در ناحیه بیرونی اندام تناسلی زنان، واژن، دهانه رحم، آلت تناسلی مردان، کیسه بیضه یا مقعد ایجاد شوند که به عنوان زگیل تناسلی مردان ، زگیل تناسلی زنان و زگیل مقعدی شناخته میشوند. بیشتر مواقع این زگیلها دردناک نیستند ولی بعضی وقتها باعث میشوند احساس خارش داشته باشید.
متاسفانه نمیتوان فقط با مشاهده زگیلها به این نتیجه رسید که فرد مبتلا به این بیماری است. آزمایش زگیل تناسلی راه همیشگی تشخیص است. در ضمن هنوز هیچ آزمایش مقرونبهصرفهای برای تشخیص زگیل تناسلی مردان وجود ندارد. به همین دلیل بهتر است همیشه رابطه جنسی ایمن برقرار کنید تا خطر ابتلا به چنین عفونتهایی کاهش یابد.
التهاب میزراه مرتبط با بیماری های مقاربتی
معمولا وقتی مردان به سوزاک یا کلامیدیا مبتلا میشوند، هیچ علامت و نشانهای وجود ندارد. ترشح آلت تناسلی و دیگر نشانههای التهاب میزراه از جمله قرمزی و تورم سر آلت و احساس درد و سوزش هنگام ادرار میتوانند از نشانههای این بیماری باشند. در بعضی موارد ممکن است فقط وقتی فرد دچار انزال شده باشد، نشانههایی در ترشحات شخص دیده شود.
احتمالا افرادی که به سوزاک مبتلا شده باشند، بیشتر از افراد مبتلا به کلامیدیا ترشحات دارند. معمولا افراد مبتلا به سوزاک ترشحات بسیار زیادی دارند. در بعضی موارد ممکن است این ترشحات فقط لکه زردی بر لباس زیر فرد بر جای بگذارند یا بر سر آلت فرد به شکل پوستههای خشک و لعابداری ظاهر شوند.
از نشانههای دیگر این بیماری میتوان به دردناک شدن و تورم بیضهها و تکرر ادرار و افزایش میزان آن اشاره کرد. اگر گلوی فرد دچار عفونت شود، این ناحیه دچار خارش و زخم میشود.
التهاب گردن رحم مرتبط با بیماری های جنسی
هنگامی که رحم ورم میکند، به آن التهاب گردن رحم میگویند. موارد زیادی میتواند عامل این بیماری باشد اما بیماری های جنسی مانند تریکومینوزیاسیس، سوزاک یا کلامیدیا از عوامل ایجادکننده التهاب گردن رحم هستند. معمولا تنها راه تشخیص التهاب دهانه رحم، معاینه لگن شخص است اگر چه این بیماری نشانههای دیگری نیز دارد از جمله:
- سوزش یا خارش واژن
- خونریزی بین عادتهای ماهانه
- درد هنگام برقراری رابطه جنسی و/ یا خونریزی پس از رابطه جنسی
- تکرر ادرار و احساس درد هنگام ادرار
- ترشحات خاکستری بدبو
- احساس فشار در لگن
سفلیس اولیه
سفلیس اولیه یکی از سه درجه تعریفشده برای عفونت سفلیس است. این بیماری با زخمهای بازی قابل تشخیص است که به آنها «شانکِر» میگویند. معمولا شانکرها گرد و بدون درد هستند. به همین دلیل تشخیص آنها در گلو، واژن یا مقعد شخص کار سختی است.
نواحی بیرونی واژن به راحتی دچار شانکرهای سفلیسی میشوند و معمولا سه تا شش هفته طول میکشد که بدون هیچ درمانی بهبود یابند. البته بهبود خودبهخودی آنها به این معنا نیست که عفونت اصلی از بین رفته است.
اگر عفونت سفلیسی درمان نشود، این بیماری میتواند سالها در بدن شخص باقی بماند. در مرحله بعدی فاز دوم عفونت آغاز میشود که مواردی مانند خستگی، علائم شبیه آنفوالانزا و گاهی بروز برآمدگی های زگیلمانند در اطراف واژن شخص، از نشانههای این فاز است. پس از کمی تاخیر و چند سال بعد، مرحله سوم سفلیس آغاز میشود که وخیمترین حالت این بیماری است.
شپش تناسلی
به نظر میرسد شپش تناسلی بیشتر از اینکه یک نگرانی برای به خطر افتادن سلامت مردم باشد، نوعی عامل اذیت برای افراد باشد ولی حقیقت تلخ اینجاست که با توجه به پژوهشی که در مجله بین المللی تحقیقات پیشرفته بیولوژی و پزشکی منتشر شد، هر سال بین شش تا دوازده میلیون آمریکایی «شپش» میگیرند.
شپش تناسلی شبیه شپش سر نیست. این بیماری بیشتر از راه برقراری تماسهای جنسی نامشروع منتقل میشود و احتمال کمی وجود دارد که از راه لباس یا ملافه مشترک به افراد سرایت کند.
وقتی حشراتی که شبیه خرچنگ هستند در موهای ناحیه تناسلی دیده شوند و همچنین فرد دچار خارش شده باشد، میتوان به این نتیجه رسید که او به این بیماری مبتلا شده است. یکی دیگر از نشانههای این بیماری این است که تخمهای بیضیشکل سفیدی به موهای این ناحیه میچسبند.
معمولا شپش تناسلی را میتوان در ناحیه تناسلی فرد مشاهده کرد اما این بیماری میتواند به دیگر نواحی بدن که موهای ضخیم داشته باشند هم سرایت کند. اصولا شپش تناسلی در سر فرد یافت نمیشود. با تجویز لوسیون شپششی که 1% پرمترین داشته باشد یا نوعی موس که حاوی پیرِترین و پیپرونیل باتوکسیل باشد؛ میتوان این بیماری را درمان کرد.
گال یا جَرب
کال یا جرب نوعی آلودگی پوستی است که توسط نوعی مایت (نوعی انگل) به نام هیره خارشی ایجاد میشود. حشرات بسیار ریزی که روی پوست زندگی میکنند و میتوانند وارد بافت بدن شده و تخمگذاری کنند. این امر باعث ایجاد خارش و بثورات قرمز میشود. میزان خارش در شب بیشتر میشود.
در مرحله اول علائم و نشانههای جرب در آن دسته از نقاط بدن که پوست مرطوبتری دارند، ایجاد میشود مثلا بین انگشتان، روی مچ دست و پا و در ناحیه تناسلی فرد. تماس عادی با لباسها، حولهها و ملافههای تختخواب میتواند راه دیگر انتقال جرب باشد.
معمولا تجویز داروهای موضعی مانند الیمیت(پرمترین)، یوراکس(کروتامیتون)، لیندان(گاماکسن) یا استرومکتول(ایورمکتین) برای درمان این بیماری موثر است.
نشانههای شانکرویید زودرس
شانکرویید نوعی بیماری جنسی و مقاربتی باکتریایی است که در آمریکا نادر است. در سراسر دنیا نیز میزان بروز این بیماری رو به کاهش است، اگرچه هنوز هم در بخشهایی از آفریقا و کارائیب میتوان آن را مشاهده کرد. در واقع اگر در این نواحی باشید و با فردی رابطه جنسی برقرار کنید، ممکن است به این عفونت دچار شوید.
معمولا نشانهها بین 4 تا 10 روز بعد پدیدار میشوند. اگزماهای ایجادشده توسط این بیماری، جوشهای برآمده پر از چرک قرمز رنگی هستند. این جوشها میتوانند تبدیل به زخمهای شانکر مانندی شوند. البته این زخمها به جای داشتن سطحی صاف، سطحی ناهموار دارند. زخمهای ایجاد شده در این بیماری، برعکس بیماری سفلیس دردناک هستند.
معمولا با مصرف یک دوز آزیترومایسین خوراکی یا تزریق عضلانی سفتریاکسون میتوان شانکرویید را درمان کرد.
نشانههای شانکرویید تاخیری
شانکرویید در موارد حاد میتواند باعث ترکیدن گرههای لنفاوی موجود در ناحیه کشاله ران شود. این گرهها نزدیک خط باسن هستند و توسط پاها، کشاله ران و نشیمنگاه محاصره شدهاند.
تورم گرههای لنفاوی کشاله ران (که به آن لنفادنوپاتی کشاله ران هم میگویند) یکی از نشانههای رایج شانکرویید است و معمولا تنها نشانه این عفونت همین است. اگرچه احتمال بسیار کمی وجود دارد که غدد لنفاوی پاره شوند ولی اگر نشانهها نادیده گرفته شوند و درمان نشوند، ممکن است این اتفاق بیفتد.
دکتر عباس انتظاری، متخصص طب پیشگیری در تهران