هرآنچه باید درباره واکسن گارداسیل و پیشگیری از ویروس HPV بدانید
خطرات ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و اهمیت پیشگیری
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های منتقله از راه جنسی است که خطر ابتلا به آن در طول عمر افراد وجود دارد. این ویروس مسئول طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله زگیل‌های تناسلی، دیسپلازی‌های پیش‌سرطانی و سرطان‌های دستگاه تناسلی، مقعد و حلق است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) اهمیت واکسیناسیون HPV را برای کاهش بار جهانی این بیماری‌ها مورد تأکید قرار داده است.
واکسن HPV: سپر دفاعی علیه سرطان‌های مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی
واکسن HPV یکی از موفقیت‌های بزرگ پزشکی در قرن بیست و یکم است که نقش بسیار مهمی در پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با این ویروس ایفا می‌کند. این واکسن از انتقال و پیشرفت عفونت HPV جلوگیری کرده و می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد.
انواع واکسن‌های HPV و پوشش آن‌ها
در حال حاضر، دو نوع واکسن HPV به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند:
Gardasil (واکسن چهار ظرفیتی): این واکسن از چهار نوع HPV (6، 11، 16 و 18) محافظت می‌کند. HPV نوع 6 و 11 باعث اکثر موارد زگیل تناسلی می‌شوند، در حالی که HPV نوع 16 و 18 مسئول حدود 70% از سرطان‌های دهانه رحم و بسیاری از سرطان‌های دیگر مرتبط با HPV هستند.
Gardasil 9 (واکسن نه ظرفیتی): این واکسن از نه نوع HPV (6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52 و 58) محافظت می‌کند. این واکسن نسل جدیدتر است و پوشش وسیع‌تری از انواع HPV را ارائه می‌دهد، از جمله انواعی که می‌توانند به سرطان‌های ولوا، واژن، آلت تناسلی مرد و مقعد منجر شوند.
انتخاب بین Gardasil و Gardasil 9 به توصیه پزشک و سن فرد بستگی دارد.
مکانیسم عملکرد واکسن‌های HPV
واکسن‌های HPV از پروتئین‌های غیرعفونی ویروس HPV ساخته شده‌اند. این پروتئین‌ها سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند تا آنتی‌بادی‌هایی علیه این انواع HPV تولید کند. در نتیجه، اگر فرد پس از واکسیناسیون در معرض این انواع HPV قرار گیرد، سیستم ایمنی بدن او می‌تواند به‌سرعت ویروس را شناسایی و از بین ببرد.
برنامه تزریق واکسن گارداسیل
واکسن گارداسیل به‌صورت سری سه دوزی تزریق می‌شود:
- دوز اول: در زمان انتخابی برای شروع واکسیناسیون.
- دوز دوم: 1 تا 2 ماه پس از دوز اول.
- دوز سوم: 6 ماه پس از دوز اول.
واکسیناسیون جبرانی
برای افرادی که در نوجوانی واکسیناسیون HPV را انجام نداده‌اند، واکسیناسیون جبرانی توصیه می‌شود. این واکسیناسیون برای:
- زنان تا سن 26 سالگی
- مردان تا سن 21 سالگی
- مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند یا سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند (مانند مبتلایان به HIV)، تا سن 26 سالگی
اثربخشی واکسن گارداسیل در پیشگیری از HPV
مطالعات نشان داده‌اند که واکسن گارداسیل اثرات پایداری در پیشگیری از انواع HPV و بیماری‌های مرتبط با آن دارد. در یک مطالعه گسترده جهانی (FUTURE III)، واکسن گارداسیل اثربخشی 94.1 درصدی در پیشگیری از دیسپلازی دهانه رحم در زنان تا سن 45 سالگی داشته است.
چه کسانی باید واکسن را دریافت کنند؟
واکسیناسیون برای دختران و پسران پیش از شروع فعالیت جنسی توصیه می‌شود. در بسیاری از کشورها، برنامه‌های واکسیناسیون ملی برای کودکان در سنین 9 تا 14 سال اجرا می‌شود. افراد در گروه‌های سنی بالاتر که هنوز واکسینه نشده‌اند نیز می‌توانند از مزایای واکسیناسیون HPV بهره‌مند شوند. گروه‌های پرخطر برای دریافت این واکسن شامل:
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (مانند افراد مبتلا به HIV)
- مردان همجنس‌گرا یا دوجنس‌گرا
- افراد ترنسجندر
عوارض جانبی واکسن گارداسیل
واکسن HPV به‌طور کلی ایمن است، اما ممکن است عوارض جانبی خفیفی داشته باشد که شامل:
- درد، قرمزی، تورم و حساسیت در محل تزریق
- خستگی
- سردرد
- تهوع
- تب
عوارض جانبی جدی بسیار نادر هستند. در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک شدید مانند کهیر، تورم صورت و گلو یا اشکال در تنفس، باید فوراً با پزشک مشورت کنید.
موارد منع مصرف واکسن HPV
افراد دارای سابقه آلرژی شدید به هر یک از اجزای واکسن HPV باید از دریافت آن خودداری کنند. همچنین، زنان باردار نباید این واکسن را دریافت کنند و بهتر است واکسیناسیون به پس از زایمان موکول شود.
واکسن HPV و غربالگری سرطان دهانه رحم
واکسن HPV از ایجاد عفونت‌های HPV پیشگیری می‌کند، اما نمی‌تواند عفونت‌های موجود را درمان کند. بنابراین، زنان حتی پس از واکسیناسیون نیز باید به‌طور منظم تحت غربالگری سرطان دهانه رحم (مانند پاپ اسمیر) قرار بگیرند.
اهمیت واکسیناسیون HPV
واکسن HPV یک ابزار حیاتی در پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با HPV است. واکسیناسیون می‌تواند به‌طور قابل توجهی از میزان ابتلا به این سرطان‌ها و مرگ و میر ناشی از آن‌ها بکاهد. از آنجایی که بسیاری از انواع HPV بدون علامت هستند، واکسیناسیون بهترین روش برای حفاظت از خود در برابر این ویروس است.
دکتر عباس انتظاری – متخصص طب پیشگیری
