برای بسیاری از ما، مبارزه با آکنه تنها نیمی از مسیر است. درست زمانی که فکر می‌کنیم التهاب و جوش‌ها تحت کنترل درآمده‌اند، با یادگاری‌های ناخواسته‌ای روی پوست خود مواجه می‌شویم: جای جوش یا اسکار آکنه. این اسکارها، که مدت‌ها پس از بهبود آکنه باقی می‌مانند، می‌توانند تأثیری عمیق بر اعتماد به نفس و کیفیت زندگی ما داشته باشند.
اما حقیقت این است که یک اسکار، میدان نبردی میکروسکوپی است که در آن معماری پوست شما برای همیشه تغییر کرده است. این فقط یک لکه یا فرورفتگی ساده نیست، بلکه نتیجه‌ی بازسازی ناقص کلاژن و الاستین در عمیق‌ترین لایه‌های پوست شماست.
این مقاله قصد دارد شما را با چهار نکته‌ی کلیدی و غافلگیرکننده از علم مدیریت اسکار آکنه آشنا کند. با درک این حقایق، نه تنها نگاه شما به پوستتان تغییر می‌کند، بلکه متوجه می‌شوید که چرا درمان‌های مدرن تا این حد هدفمند و مؤثر شده‌اند.
در بسیاری از افراد جوش های چرکی بدون برجای گذاشتن هر گونه اسکار بهبود می یابد. اما در گروه کوچکی از بیمارانی که آکنه های شدید و گاهی مواقع خفیف دارند ممکن است جای جوش صورت به شکل قرمزی جای جوش یا لک های قهوه ای رنگ؛ فرورفتگی و چال شدن پوست و گاهی به صورت اسکار هیپرتروفیک باقی بماند. برای درمان جای جوش چه باید کرد؟
نکته ۱: هر جای جوش یک داستان دارد: فرورفته در برابر برآمده
اولین و اساسی‌ترین نکته این است که همه‌ی اسکارهای آکنه شبیه به هم ایجاد نمی‌شوند. علم، آن‌ها را به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌کند که مکانیسم شکل‌گیری آن‌ها کاملاً متضاد یکدیگر است:
- اسکارهای آتروفیک (فرورفته): این نوع اسکار که شایع‌ترین نوع جای جوش است، به دلیل از دست دادن کلاژن و بافت همبند در حین فرآیند ترمیم زخم ایجاد می‌شود. در واقع، بدن نتوانسته بافت کافی برای پر کردن آسیب ناشی از التهاب آکنه تولید کند و در نتیجه یک فرورفتگی روی سطح پوست باقی می‌ماند. این فرورفتگی‌ها خودشان به اشکال مختلفی مانند اسکارهای تیز و عمیق (Icepick)، مربعی شکل (Boxcar) یا موج‌دار (Rolling) ظاهر می‌شوند که هر کدام به رویکرد درمانی خاص خود نیاز دارند.
- اسکارهای هایپرتروفیک (برآمده): این اسکارها دقیقاً برعکس هستند و به دلیل تولید بیش از حد کلاژن به وجود می‌آیند. در این حالت، فرآیند ترمیم بدن بیش از حد فعال شده و بافتی ضخیم‌تر و برآمده‌تر از سطح پوست اطراف ایجاد می‌کند.
درک این تفاوت، مهم‌ترین نقطه‌ی شروع است. زیرا یک اسکار فرورفته به روشی نیاز دارد که تولید کلاژن را تحریک کند، در حالی که یک اسکار برآمده به درمانی نیاز دارد که تولید بیش از حد بافت را کنترل کند. این دوگانگی، اساس تمام رویکردهای درمانی مدرن است.
علت ماندن جای جوش
عوامل متعددی در ایجاد جای زخم دخالت دارند که شامل عمق و اندازه زخم و یا برش و محل آسیب، سن، وراثت، جنسیت و قومیت، سوابق پزشکی و دارویی و نظائر آن می باشد.
مطالعات نشان داده است اکثر افرادی که اسکار باقی مانده دارند از یک استعداد ژنتیکی رنج می برند که واکنش های بافتی شدیدتری به التهاب دارند.
یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه برای کاهش اسکار ، درمان سریع آکنه و جوش های صورت می باشد به گونه ای که التهاب به حداقل ممکن کاهش یابد.
همانگونه که اشاره شد در اکثر مواقع جوش ها و آکنه صورت و بدن بدون برجای گذاشتن اسکار بهبود می یابند. در موارد زیر شانس باقی ماندن جای جوش افزایش می یابد.
بروز التهاب شدید
(درد شدید، قرمزی شدید، تورم شدید) در موارد آکنه حاد. در اینگونه موارد معمولا پس از بهبودی آکنه، جای جوش صورت باقی خواهد ماند.
عدم درمان به موقع یا درمان ناکافی آکنه
در مواقعی که افراد درمان مناسب را برای آکنه انجام نمی دهند شانس بروز اسکار آکنه افزایش می یابد.
نکته ۲: معماری فروپاشیده پوست: چرا جای جوش بافتی متفاوت دارد؟
وقتی به یک اسکار نگاه می‌کنیم، ممکن است آن را صرفاً یک تغییر رنگ یا بافت در سطح پوست ببینیم. اما حقیقت بسیار عمیق‌تر است. اسکار یک تغییر ساختاری بنیادین در معماری پوست شماست. بافت اسکار از نظر میکروسکوپی با پوست سالم کاملاً متفاوت است.
- کلاژن نامنظم: در پوست سالم، الیاف کلاژن به شکلی منظم و شبکه‌ای سازماندهی شده‌اند که به پوست استحکام و انعطاف می‌بخشد. اما در بافت اسکار، این الیاف به صورت “دسته‌های موازی”، کوچک‌تر و فشرده‌تر سازماندهی می‌شوند. این آرایش غیرطبیعی باعث سفتی و بافت متفاوت اسکار می‌شود.
- الاستین آشفته: الاستین، پروتئینی که مسئول کشسانی و بازگشت پوست به حالت اولیه است، در فرآیند تشکیل اسکار آسیب جدی می‌بیند. الاستین در ابتدا از بین می‌رود و بعداً به شکلی “قطعه‌قطعه و آشفته” دوباره ظاهر می‌شود. این بازسازی ناقص دلیل اصلی این است که پوست ناحیه‌ی اسکار هرگز انعطاف‌پذیری پوست سالم را ندارد.
بنابراین، اسکار یک مشکل سطحی نیست، بلکه یک بازسازی ناقص و دائمی در ساختار درم (لایه میانی پوست) است که ظاهر و عملکرد آن ناحیه را برای همیشه تغییر می‌دهد.
انواع جای جوش در تصاویر زیر دیده می شود
نکته ۳: مهم‌تر از آنچه پزشک می‌بیند، احساس شماست
شاید تعجب کنید اگر بدانید که ارزیابی یک پزشک از شدت یک اسکار ممکن است با احساسی که بیمار نسبت به آن دارد، کاملاً متفاوت باشد. پزشکان می‌توانند از ابزارهای دقیقی برای اندازه‌گیری ضخامت اپیدرم یا میزان از دست دادن رطوبت پوست استفاده کنند، اما این اعداد و ارقام لزوماً بازتاب‌دهنده‌ی تأثیر روانی و اجتماعی اسکار بر زندگی فرد نیستند.
به همین دلیل، رویکرد مدرن در مدیریت اسکار، بیمارمحور است. متخصصان دریافته‌اند که برای درک واقعی شدت مشکل، باید به خود بیمار گوش دهند. برای این کار از پرسشنامه‌های معتبر کیفیت زندگی استفاده می‌شود تا تأثیر اسکار بر اعتماد به نفس، روابط اجتماعی و سلامت روان فرد سنجیده شود.
برخی از مهم‌ترین ابزارهای ارزیابی که برای این منظور استفاده می‌شوند عبارتند از:
- Cardiff Acne Disability Index (CADI)
- Assessments of the Psychological and Social Effects of Acne (APSEA)
- Acne Quality of Life Scale (AQOL)
این رویکرد جامع نشان می‌دهد که درمان موفق فقط به معنای بهبود ظاهر فیزیکی اسکار نیست، بلکه به معنای بهبود کیفیت زندگی و رفاه روانی بیمار نیز هست.
نکته ۴: لیزرها پوست را تخریب نمی‌کنند، بلکه آن را فریب می‌ده دهند تا خود را بازسازی کند
تصور رایج از لیزر درمانی، “ساییدن” یا “سوزاندن” لایه‌ی رویی پوست برای صاف کردن آن است. در حالی که لیزرهای قدیمی‌تر (fully ablative) به همین شکل عمل می‌کردند، فناوری‌های مدرن مانند لیزرهای فرکشنال (Fractional Lasers) رویکردی هوشمندانه‌تر و کاملاً متفاوت دارند.
لیزرهای فرکشنال مانند CO2 و Er:YAG، به جای تخریب کامل سطح پوست، “هزاران ستون کوچک از آسیب حرارتی” یا “مناطق میکروسکوپی از آسیب” را در عمق پوست ایجاد می‌کنند. نکته‌ی کلیدی این است که بافت اطراف این ستون‌های میکروسکوپی کاملاً دست‌نخورده و سالم باقی می‌ماند.
این دو لیزر یکسان عمل نمی‌کنند. لیزر CO2 عمیق‌تر نفوذ می‌کند و با تحریک حرارتی بیشتر، کلاژن‌سازی قوی‌تری را رقم می‌زند، اما دوره نقاهت طولانی‌تری دارد. در مقابل، لیزر Er:YAG سطحی‌تر عمل کرده و با دقت بالاتر و آسیب حرارتی کمتر، بهبودی سریع‌تری را ممکن می‌سازد. انتخاب بین این دو به عمق اسکار و نوع پوست بیمار بستگی دارد.
این آسیب هدفمند و کنترل‌شده، یک سیگنال قدرتمند برای بدن است تا فرآیند ترمیم طبیعی خود را فعال کند. سلول‌های سالم اطراف این ستون‌های آسیب‌دیده به سرعت شروع به تولید کلاژن و الاستین جدید و سالم می‌کنند تا این نواحی میکروسکوپی را بازسازی کنند. در نتیجه، پوست به جای اینکه از سطح صاف شود، از درون و به شکلی طبیعی خود را بازسازی می‌کند. این روش هوشمندانه نه تنها نتایج بهتری به همراه دارد، بلکه دوره بهبودی را به شدت کوتاه کرده و عوارض جانبی را به حداقل می‌رساند.
از بین بردن جای جوش
نوع درمان جوش صورت را که انتخاب می کنید، به شدت مشکل و همچنین نوع پوست شما بستگی دارد. در انتخاب بهترین گزینه برای پوست، هیچ کس به اندازه متخصص نمی تواند به شما کمک کند. در ادامه از بین بردن جای جوش‌های مختلف را بررسی می‌کنیم.
از بین بردن قرمزی جای جوش صورت
برای درمان لکه ها و قرمزی جوش بر روی پوست می توان از روش های درمانی مختلف استفاده کرد.
مصرف ویتامین سی
اولین گزینه مصرف ویتامین سی است؛ این ویتامین یک آنتی اکسیدان قوی شناخته می شود که به سلامت بدن شما در داخل و خارج کمک می کند. طبق تحقیقات کلینیک کلیولند، این ویتامین می تواند در کاهش ظاهر قرمزی و لکه جوش به شما کمک کند. این اتفاق در اثر بالا رفتن میزان تولید کلاژن رخ می دهد.
آزلاییک اسید
آزلاییک اسید نیز به داشتن فواید ضد التهابی خود معروف است و در زمینه جوش های فعال و قرمزی جای آن ها می تواند به شما کمک کند. از جمله دیگر مواد پیشنهادی که مصرف آن ها در این زمینه فواید زیادی دارد می توان به ماندالیک اسید، نیاسینامین، هیدروکینون، رتینوئید ها و… اشاره کرد. شایان ذکر است که محصولات متعددی در بازار وجود دارند که هر کدام حاوی مقادیر مناسب از این مواد هستند.
داروهای شیمیایی
یکی دیگر از راهکارهای رایج درمان جای جوش قرمز مصرف قرص های شیمیایی است. داروهای شیمیایی در واقع لایه بالایی پوست را که زخم ها و قرمزی‌های جوش در آن هستند را پاک کرده و لایه زیرین که نرم و صاف است را نمایان می‌کند.
از سالها پیش تاکنون اقدامات زیادی برای درمان جای جوش و زخم جراحی و اسکارهای باقی مانده و کلویید به کار رفته اند، از جمله تزریق داخل ضایعه، کرایوتراپی، پانسمان های فشاری و ژل های سیلیکونی، فلوئورویوراسیل، رادیوتراپی، اینترفرون و جراحی مجدد و حتی لیزر، ولی هنوز درمان قطعی و پذیرفته شده ای برای تمامی بیماران وجود ندارد.
در بعضی موارد حتی ممکن است پس از صرف مدت های طولانی و هزینه های سنگین مجددا اسکار و جای جوش و زخم جراحی ایجاد گردد. متاسفانه میزان عود این حالت حتی پس از استفاده از انواع روش های درمانی بالا است.
شاید یکی از بهترین پاسخ های درمانی برای درمان جای جوش مربوط به استفاده همزمان از لیزر دی اکسید کربن در همراهی با سایر روش ها نظیر ساب سیژن، میکرونیدلینگ، تزریق چربی، پلاسماتراپی و PRP باشد.
بهترین سن برای لیزر جای جوش
حداقل سن برای انجام لیزر حداقل 14 سال به بالا است.
زمانی که لکه های تیره و قهوه ای پس از بهبود نقص پوستی و جوش شروع به شکل گیری می کنند، شاهد تغییر رنگ پوستی خواهیم بود. با این که تغییر رنگ در نوع خود خطرناک نیست، اما از لحاظ زیبایی و روانی می تواند برای افراد ناراحتی به وجود آورد.
گاهی اوقات وقتی به درمان قرمزی جای جوش نمی‌پردازید، این لکه‌ها به لکه های تیره تغییر رنگ می دهند. برای رفع جای جوش قهوه‌ای می‌توانید از روشن کننده های پوستی استفاده کنید. تعدادی محصول وشن کننده طبیعی و بی ضرر در بازار موجود است که حاوی ویتامین C، ویتامین A، کوجیک اسید ( گرفته شده از عصاره قارچ) یا آربوتین ( گرفته شده از نوعی توت) می‌‌باشند.
اگر شما با مشکل تغییر رنگ پوستی در اثر جوش دست و پنجه نرم می کنید باید بگوییم که تنها نیستید. با پزشک خود در این زمینه مشورت کرده و در مورد بهترین داروهای غیر تجویزی و یا درمان های حرفه ای از وی سوال بپرسید.
درک پیچیدگی اسکارهای آکنه اولین و مهم‌ترین قدم برای مدیریت مؤثر آن‌هاست. همان‌طور که دیدیم، اسکار یک مشکل ساده نیست و درمان آن نیز یک راه حل تک‌بعدی ندارد. از تشخیص تفاوت بین انواع اسکار گرفته تا درک تغییرات ساختاری در عمق پوست و توجه به تأثیر روانی آن، رویکرد درمانی مدرن، چندوجهی و عمیقاً علمی است.
علم به ما می‌گوید که اسکار، نتیجه‌ی یک ترمیم ناقص است، نه یک بازسازی کامل. با پیشرفت فناوری و درک عمیق‌تر از بیولوژی پوست، هدف نهایی دیگر صرفاً “بهبود” اسکار نیست، بلکه رسیدن به روزی است که بتوانیم فرآیند ترمیم را به سمت “بازسازی کامل بافت” هدایت کنیم. تا آن زمان، این دانش به ما قدرت می‌دهد تا با دیدی بازتر و انتظاراتی واقع‌بینانه‌تر، بهترین مسیر را برای سلامت و زیبایی پوست خود انتخاب کنیم.
نکات مهم در درمان جای جوش صورت
در صورتی که خود یا یکی از بستگانتان مبتلا به آکنه یا جوش های زیر پوستی یا جای جوش روی صورت و بدن هستید:
- حتما با تیم درمانی خود مشورت کنید
- به هیچ عنوان جوش ها فشار ندهید یا نترکانید زیرا این اقدام باعث تشدید آسیب به بافت های مجاور و گسترش عفونت می گردد
- بهداشت پوست خود را رعایت کنید
- الزما شستشوی مداوم با صابون کمک کننده نیست
- از میوه و سبزیجات تازه به صورت منظم در رژیم غذایی استفاده کنید
- به هیچ عنوان خودسرانه اقدام به درمان یا کندن جوش ها نکنید
- حتما برای تشخیص و شناسایی عامل زمینه ساز جوش ها و آکنه به پزشک مراجعه کنید
- ممکن است نیاز به نمونه برداری و ارزیابی آزمایشگاهی باشد
- در صورتی که مایل به طرح سوال و مشاوره با دکتر و یا مراجعه به مطب هستید از طریق زیر اقدام فرمائید
همیارسیستم
